"Open"

“Mam, heb jij ook zo’n rare zwarte jurk aan op je werk?” Mijn tienjarige zoon wil eigenlijk dolgraag een keer mee om te kijken hoe het nou in het echt precies in zijn werk gaat bij een zitting. Hij hoort mij bijna zijn hele leven al met enige regelmaat zeggen dat ik “zitting heb” maar wat dat nou precies inhoudt zou hij onderhand graag zelf eens een keer willen zien. Ik moet hem alleen teleurstellen. Hij is nog te jong om een zitting bij te mogen wonen.

Om als publiek aanwezig te mogen zijn bij een strafzitting moet je minimaal 18 jaar zijn. Ben je jonger dan kan een rechter bij uitzondering toestemming geven maar dit is niet gebruikelijk. Zittingen zijn verder bijna allemaal voor iedereen toegankelijk. Deze openbaarheid is er zodat het werk van de rechters en officieren van justitie voor iedereen controleerbaar is. Er zijn wel een paar uitzonderingen. Zo zijn strafzittingen waarbij de verdachte minderjarig is niet voor iedereen toegankelijk. En in het civiele recht zijn zittingen waar het gaat om familierechtelijke zaken ook niet openbaar. Je moet dan bijvoorbeeld denken aan zaken over echtscheidingen en ondertoezichtstellingen van kinderen. Daarnaast kunnen er redenen zijn waardoor de rechter besluit dat de zaak helemaal of deels behandeld wordt achter gesloten deuren of dat alleen bepaalde personen aanwezig mogen zijn. Zo is er in de grote zedenzaak in Amsterdam rond verdachte Robert M bijvoorbeeld besloten dat een deel van de behandeling niet voor iedereen toegankelijk was. Dit ter bescherming van de privacy van de slachtoffers en hun ouders.

Soms wordt er ook aan de rechter gevraagd om vanwege de privacy van de verdachte de zaak achter gesloten deuren te behandelen. Dat verzoek is afgelopen week nog gedaan door de advocaat van verdachten in de Valkenburgse loverboyzaak. In die zaak stonden 29 mannen terecht omdat het Openbaar Ministerie ze ervan verdacht dat ze seks hadden gehad met een minderjarig meisje. En als je van zoiets verdacht wordt terwijl je misschien zelf thuis vrouw en kinderen hebt zitten of een baan hebt is het ergens wel te begrijpen dat je liever niet wil dat de hele wereld weet waarvoor je bij de rechter moet komen. De mannen in kwestie kwamen grotendeels niet opdagen.

En dat brengt me bij het volgende punt. Ben je nou als verdachte verplicht te komen? Minderjarigen zijn verplicht te komen, net als hun ouders. Volwassenen hoeven niet te komen maar ze moeten wel op de hoogte zijn van het feit dat hun zaak dient bij de rechter. Om een verdachte dat te laten weten krijgen ze een dagvaarding toegestuurd. We willen er zeker van zijn dat ze deze in ontvangst hebben genomen dus moeten ze daarvoor een handtekening zetten bij de bezorger. Ook kan eventueel een huisgenoot of familielid tekenen voor ontvangst. Als er getekend is maar de verdachte komt niet opdagen kan de zaak bij verstek worden afgedaan. Dat betekent dat de zaak op de zitting door de officier en de rechter wordt behandeld en er een straf geëist en opgelegd kan worden. Als een verdachte zelf niet komt maar een advocaat heeft gemachtigd om voor hem of haar het woord te doen is het overigens ook een zaak “op tegenspraak”, dus dan worden de belangen van de verdachte door zijn advocaat behartigd en dan wordt er gehandeld alsof de verdachte zelf aanwezig was. Toch zie je soms dat een officier en/of een rechter de zaak niet willen behandelen zonder echt met de verdachte te kunnen praten. De rechter kan dan besluiten om de verdachte te laten komen met een “bevel medebrenging”. Dat betekent dat de verdachte op de dag van de zitting ’s morgens vroeg door de politie van zijn bed gelicht wordt en naar de rechtbank wordt gebracht. Daar moet hij of zij dan in het cellenblok onder de rechtbank wachten tot de zitting begint. In de Valkenburgse zedenzaak heeft de rechtbank besloten dat drie verdachten in ieder geval zelf aanwezig moeten zijn. Dus als ze niet komen opdagen zullen ze met een bevel medebrenging opgehaald gaan worden.

Overigens zie je ook soms dat een verdachte wel komt maar toch alle moeite doet om onherkenbaar in de zaal te zitten. Zo moest afgelopen week in Amsterdam de man op zitting komen die door zijn handel in witte heroïne onder andere verdacht wordt van moord dan wel doodslag op Britse toeristen. Hij kwam de zaal in met een hoodie aan en had de capuchon van zijn vest helemaal over zijn hoofd getrokken. De tekenaars in de zaal konden op deze manier geen glimp opvangen van zijn gezicht. Over het algemeen wordt daar door de rechters wel iets van gezegd en wordt iemand verzocht zijn gezicht te laten zien, maar hier werd dat niet gevraagd. Het ging hier om een pro forma zitting, een voorbereidende zitting waarin de zaak nog niet inhoudelijk behandeld werd. Mogelijk kan de man niet meer zo anoniem in het verdachtenbankje zitten op het moment dat de zaak wel echt helemaal besproken gaat worden.

Enne, mijn tiener…. Die moet dus echt nog een flink aantal jaren wachten tot hij met me mee mag om te kijken wat zich nou precies afspeelt in de zittingszaal en hoe ik eruit zie in mijn “zwarte jurk”.

Kijk en luister naar The Scene - Open