"Not Today"

Zo, kerstboom de deur uit, zoonlief weer naar school, en op het werk weer iedereen terug van weggeweest. Het nieuwe jaar is nu echt helemaal van start en we zijn terug in het gewone leven. En ook alle rechters zijn weer aan het werk dus er is een vol zittingsrooster deze week in Amsterdam. 

Wat opvalt is dat deze week bij de Amsterdamse rechtbank een flink aantal zaken pro forma staan. "Pro Forma" is een veel gebruikte term in het strafrecht. Maar wat betekent dat nou eigenlijk?  In De Dikke Van Dale staat bij pro forma "voor de vorm, voor de schijn". Maar een pro forma zitting is nou niet bepaald een schijnzitting.

Wanneer een zaak pro forma op zitting staat betekent dat dat het onderzoek naar het gepleegde strafbare feit en/of naar de persoon van de verdachte nog niet klaar is terwijl de verdachte nog in voorlopige hechtenis zit. Waarom moet de zaak dan al op zitting komen? In ons rechtssysteem is het zo dat op het moment dat je als verdachte wordt aangehouden je na maximaal 110 dagen voor een rechter gebracht moet worden. Die 110 dagen tot aan de zitting heet de voorlopige hechtenis.

Binnen die 110 dagen zijn er eigenlijk weer 3 verschillende periodes te onderscheiden. Allereerst de periode vlak na de aanhouding van de verdachte. Dat is de tijd dat de verdachte bij de politie in de cel zit en de eerste verhoren plaats vinden waarin er verteld wordt waarom hij of zij is aangehouden en waarbij er gevraagd wordt naar de betrokkenheid en de rol die de verdachte heeft gehad bij hetgeen waarvoor hij of zij is aangehouden. Die periode mag 3 dagen duren met een eventuele verlening van nog 3 dagen. Daarna moet de verdachte worden voorgeleid bij de rechter-commissaris (rc). Dat is de onderzoeksrechter die toetst of het terecht is dat hij of zij wordt vast gehouden en die ook beslist, op voorstel van de officier van justitie, of hij of zij langer vastgehouden mag worden. De rc kan beslissen dat de verdachte nog eens 14 dagen vast wordt gehouden. Die 14 dagen noemen we de inbewaringstelling (ibs).

Na die 14 dagen moet je als verdachte bij de raadkamer komen. De term "raadkamer" staat niet voor een fysieke ruimte maar is de term die gebruikt wordt voor 3 rechters die samen gaan beslissen of je nog langer vast moet blijven zitten. De ovj doet bij deze raadkamer tijdens een zitting, waar ook verdachte en zijn of haar advocaat zijn, een voorstel en vervolgens wordt er besloten of je vast blijft zitten voor 30, 60 of maximaal 90 dagen. Die periode heet de gevangenhouding. De raadkamer kan ook beslissen dat je niet langer hoeft te blijven, of dat je wel naar huis mag maar je aan bepaalde voorwaarden moet houden. Dat heet dan een schorsing van de voorlopige hechtenis met schorsende voorwaarden.

Als de verdachte vast moet blijven zitten schrijft de wet voor dat na maximaal 90 dagen de verdachte op zitting moet verschijnen bij de rechtbank. Het is de bedoeling dat alle verdenkingen tegen de verdachte dan besproken gaan worden, dat alle bewijsmiddelen genoemd worden en dat er een straf geëist gaat worden. Maar het komt met enige regelmaat voor dat de ovj in 3 maanden (90 dagen) nog niet al het bewijs op een rij heeft. Dat het onderzoek om alle bewijsmiddelen op tafel te krijgen nog niet klaar is. Omdat we bijvoorbeeld nog wachten op uitslagen van het Nederlands Forensisch Instituut, of omdat we bepaalde getuigen nog niet hebben kunnen horen. Maar het kan ook zijn dat we onderzoek willen doen naar de psyche van de verdachte en dat de psycholoog en/of psychiater nog niet de kans heeft gehad om met de verdachte te praten, of dat ze al wel hebben gesproken met de verdachte maar nog niet klaar zijn met hun rapport over hem of haar.
Een verdachte kan ook hebben besloten niet met de psycholoog of psychiater te willen praten. Maar als we dan wel willen weten hoe deze verdachte zich gedraagt kunnen we verzoeken om hem of haar te observeren in bijvoorbeeld het Pieter Baan Centrum.

Kortom, er zijn verschillende redenen te bedenken waarom we na in totaal 110 dagen (6 dagen bij de politie + 14 dagen ibs + 90 dagen gevangenhouding) nog niet de zaak inhoudelijk op zitting kunnen behandelen omdat we nog niet klaar zijn met het onderzoek. Maar de wet schrijft dus wel voor dat we de verdachte op zitting voor de rechter moeten brengen. De zitting die dan plaats vindt, waarbij de stand van het onderzoek wordt besproken, waarbij er nog eventuele onderzoekswensen van de verdachte en zijn advocaat besproken kunnen worden, waarbij ook bijvoorbeeld de rechtbank kan beslissen dat de verdachte naar het Pieter Baan Centrum moet, die zitting heet dan een "pro forma-zitting".

De rechtbank zal op zo'n zitting bepalen dat de zaak verder wordt aangehouden. Dat betekent dat de inhoudelijke behandeling op een later tijdstip zal plaats vinden en dus niet op dat moment. Vaak wordt er op een pro froma zitting ook wel besproken of een verdachte nog langer vast mag blijven zitten. Als dat het geval is zal de rechtbank ook beslissen dat de verdachte uiterlijk na 3 maanden weer voor de rechter moet verschijnen. En soms is het onderzoek dan nog niet klaar en is er weer een pro forma-zitting.

Deze week dus in Amsterdam aardig wat "pro forma's". Bijvoorbeeld verdachten die moeten voorkomen ivm een internationaal mensenhandelonderzoek, mannen die verdacht worden van wapenbezit en witwassen, verdachten in een internationaal onderzoek naar kinderuitbuiting, een man die verdacht wordt van het doodsteken van zijn ex op een schoolplein in Noord, een man die verdacht wordt van een verkrachting en de personen die verdacht worden van betrokkenheid bij de ontvoering van het Indiase meisje Insya.

En ben je na het lezen van deze blog nou benieuwd hoe het er aan toegaat op een pro-forma zitting? Kom dan langs deze week want ook pro forma zittingen zijn openbaar en dus voor iedereen toegankelijk! Maar... de inhoudelijke behandeling... die is dus niet die dag... die komt later...

(Kijk en) Luister Andra Day - Not Today