"Accidents Will Happen"

Foto app AD, Koen Laureij
Heftige verkeersongevallen waarbij doden of zwaar gewonden vallen... ik zie ze tegenwoordig (bijna) allemaal voorbij komen in arrondissement Midden Nederland aangezien ik voor mijn collega's en de politie het aanspreekpunt ben voor dit soort zaken. 

Het veroorzaken van zo'n ongeval is strafbaar volgens artikel 6 van de Wegenverkeerswet. Ik vind het heftige zaken want over het algemeen is de veroorzaker er niet op uit om iemand dood of zwaar gewond te rijden. Bij dit soort zaken gaat het niet om opzet maar om schuld. Hier zijn wel uitzonderingen op want als je je auto bewust gebruikt omdat je iemand wilt doodrijden gaat het sneller om (poging) doodslag, of misschien wel moord als je een vooropgezet plan daartoe hebt gemaakt. En er zijn ook gevallen te bedenken waarin je bijvoorbeeld met zoveel drank en/of drugs achter het stuur kruipt dat je daarmee het risico voor lief neemt, juridisch gezegd de aanmerkelijke kans aanvaardt, op het intreden van een bepaald gevolg, namelijk het veroorzaken van een verkeersongeval waarbij iemand dood kan gaan. Dat heet in juridische termen voorwaardelijk opzet.

Foto app AD
Maar in de meeste gevallen hebben mensen niet de intentie om een verkeersongeval te veroorzaken, en al helemaal niet dat andere verkeersdeelnemers daarbij (zwaar) gewond raken of dood gaan. Het klinkt als een cliché maar dit zijn zaken met eigenlijk alleen maar verliezers. Slachtoffers of nabestaanden lopen vaak rond met heel veel vragen. "Hoe kon dit gebeuren? Weet de verdachte wel wat hij mij/ons heeft aangedaan? Waarom heeft hij of zij nooit iets van zich laten horen?" De veroorzaker wordt in hun ogen een groot monster terwijl die persoon vaak zelf met een groot schuldgevoel rondloopt en nog wel eens van de politie te horen krijgt dat ze beter geen contact kunnen zoeken met het slachtoffer of de nabestaanden.

Mediation tussen nabestaanden of slachtoffer en verdachte/veroorzaker kan in zo'n geval een uitkomst bieden. Het aanbieden van mediation in strafzaken is een fenomeen dat eind 2013 is gestart. Mediation in verkeerszaken neemt toe. In de zittingszaal hebben nabestaanden of slachtoffers spreekrecht maar dat is eenrichtingsverkeer. Bij mediation krijgen ze de kans om echt in gesprek te gaan met de verdachte. En dat biedt de mogelijkheid voor de veroorzaker om te vertellen wat er in zijn of haar ogen is gebeurd en medeleven te tonen, en voor de andere partij om antwoord te krijgen op de vragen en een genuanceerder beeld te krijgen van degene die alle ellende heeft veroorzaakt.

Afgelopen week zat ik op een bijeenkomst met veel collega's uit het land die bij hun afdeling van het Openbaar Ministerie aanspreekpunt zijn voor de ernstige verkeerszaken. We kregen een presentatie van de landelijk coördinator Mediation in strafzaken en een mediator. Er ontstond een interessante discussie. Volgens artikel 51h van het Wetboek van Strafvordering hoort de rechter in zijn uitspraak rekening te houden met de uitkomst van ingezette mediation. En het blijkt ook dat wanneer een mediation succesvol is geweest straffen nog wel eens lager uitvallen. Voor de betrokkenen is het naar mijn idee mooi als ze op een goede manier met elkaar in gesprek hebben kunnen gaan en daardoor de scherpe kantjes er mogelijk voor alle partijen afgaan. Maar daar staat tegenover dat het strafrecht onder andere als doel in zich heeft dat er generale preventie vanuit moet gaan. Simpel gezegd: door de straffen die opgelegd worden moet het andere mensen ervan weerhouden om ook soortgelijke strafbare feiten te gaan plegen. Straffen moeten een afschrikwekkend effect hebben en wanneer door mediation straffen lager gaan uitvallen verliezen we misschien wel de generale preventie uit het oog. Daarnaast is het strafrecht niet bedoeld om therapeutische gesprekssessies van de grond te krijgen.

Voor- en tegenstanders van mediation voerden een mooie inhoudelijke discussie hierover. Duidelijk moet zijn dat een officier van justitie na een geslaagde mediation nog steeds alle vrijheid heeft om een verdachte voor de rechter te brengen. En soms zijn er ook zaken waarbij je na een geslaagde mediation afziet van vervolging.

De mediator vertelde tijdens de bijeenkomst over haar ervaringen. Zo vertelde ze over een man die bij het verlaten van zijn werk een collega had aangereden. De collega was overleden ten gevolge van de aanrijding. Nabestaanden wilden uiteindelijk een gesprek met de verdachte. Omdat al die eerder genoemde vragen er waren en omdat er ook de vraag was of hij zomaar door was gegaan met werken en leven. Die geluiden hadden de nabestaanden namelijk gehoord. Beide partijen waren nerveus voor het gesprek. De confrontatie aangaan met degene die het leven van je dierbare heeft weggenomen is nogal niet wat. Maar de confrontatie aangaan met de mensen die je hun dierbare hebt afgenomen is ook niet te onderschatten. Voor een mediator is het afwachten hoe, een met beide partijen zeer goed voorbereid gesprek, zal gaan verlopen. Hier sloten beide partijen elkaar in hun armen toen ze elkaar voor het eerst ontmoeten. De verdachte was geen groot monster, het was een jonge man die gebukt ging onder de last die hij met zich meedroeg. Sinds de dag van het ongeval had hij op zijn werk nooit meer gelachen. Hij wilde niet dat collega's het idee kregen dat hij zijn leven weer had opgepakt alsof er nooit iets gebeurd was. Het triggerde de moeder van het slachtoffer... "Nooit meer lachen... maar alsjeblieft, ga weer lachen, ga leven, je bent nog jong... mijn kind had niet gewild dat je nooit meer plezier in het leven zou hebben!"

Ik heb met open mond zitten luisteren naar de ervaringen van de mediator. Ik vroeg me af hoe je het als gespreksleider tijdens zulke intensieve emotionele gesprekken droog houdt. Maar boven alles zag ik in hoeveel meerwaarde mediation in het strafrecht kan hebben voor de betrokken partijen. Ik worstel nog wel een beetje met het mogelijke effect van lagere straffen na een geslaagde mediation. Verliezen we dan die generale preventie uit het oog? Ik hoop dat ik gaandeweg hier mijn weg in vind. Vooralsnog denk ik dat mediation in verkeerszaken een heel mooi effect kan hebben... juist omdat het hier gaat om verdachten die over het algemeen niet de opzet hebben gehad, maar wel schuld hebben aan het veroorzaken van een heftig verkeersongeval. Juist omdat hier alleen maar verliezers zijn, Wellicht boeken we een klein beetje winst in begrip en acceptatie van de direct betrokkenen. En dat is wat mij betreft ook heel heel veel waard.

Kijk en luister Elvis Costello- Accidents will happen
Kijk en luister Elvis Costello - Accident will happen (Live)

Reacties