"Crazy"

“Mam, we hebben hem weer gezien!” Mijn elfjarige zit naast me in de auto en heeft samen met een vriendje de man gezien die wel vaker in het nabijgelegen park zijn luchtgitaar staat te bespelen. De man is een opvallende verschijning. Hij rijdt rond op een fiets met een heel hoog stuur (type Tomosbrommer jaren 70) waar lange linten aanhangen. Hij wil denk ik lijken op Jimi Hendrix met een band om zijn hoofd en een soortgelijk kapsel. Ik vermoed dat de beste man niet helemaal 100% is. Ik schat hem minimaal 50+ en hij komt wel een beetje verward, en door zijn uitstraling soms wat agressief, over…

Verwarde personen zijn veel in het nieuws. Bij het OM krijgen we steeds vaker te maken met incidenten waarbij de verdachte verward was. Uit landelijke cijfers van de politie blijkt dat het aantal meldingen in 2015 met 11% was gestegen. In Amsterdam is het aantal incidenten met verwarde personen in 2015 daarentegen voor het eerst afgenomen. Het is een flinke klus voor de samenleving om ervoor te zorgen dat deze verwarde personen geen gevaar kunnen opleveren voor hun omgeving en passende aandacht krijgen. Ondanks de afname in Amsterdam krijgen we als OM wel heftige incidenten voor onze neus. 

Zo heeft een collega-officier vorige week drie jaar cel en TBS met dwangverpleging geëist tegen een man die ervan werd verdacht dat hij op straat twee willekeurige slachtoffers met een mes zou hebben gestoken. De 40-jarige man was verward en had geen vaste woon- of verblijfplaats. Tijdens zijn voorarrest was hij onderzocht in het Pieter Baan Centrum en daar werd vastgesteld dat hij schizofreen was en ten tijde van de steekpartij mogelijk psychotisch was geweest.

Volgende week heeft een andere collega-officier een 24-jarige Italiaanse verdachte op zitting die uit het niets een man op de Keizersgracht meerdere keren met een mes heeft gestoken. Het slachtoffer heeft het ternauwernood overleefd. Deskundigen hebben geoordeeld dat de verdachte volledig ontoerekeningsvatbaar was die dag. Toch adviseren ze geen TBS op te leggen maar de man terug te sturen naar Italië. Voor het slachtoffer een totaal onbegrijpelijke beslissing want er is bij hem de angst dat de man onbehandeld terugkeert vanuit Italië. Als officieren hebben we de vrijheid om bij onze eis af te wijken van een dergelijk advies. Wij kijken niet alleen maar naar het advies maar ook naar de ernst van het feit en de bescherming van de maatschappij. En dat alles bij elkaar opgeteld kan dus leiden tot een andere eis dan dat wat een deskundige adviseert. Het is vervolgens aan de rechtbank om te beslissen of ze het advies van de deskundigen volgen of niet.

Maar de crux bij verwarde personen zit hem dus bij het bepalen van een straf in de toerekenbaarheid. Artikel 39 van ons Wetboek van Strafrecht zegt “Niet strafbaar is hij die een feit begaat, dat hem wegens de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens kan worden toegerekend”. En gedragsdeskundigen, dan moet je denken aan psychologen en/of psychiaters, beoordelen naar aanleiding van onderzoek en observatie of iemand geheel toerekeningsvatbaar, verminderd toerekeningsvatbaar of geheel ontoerekeningsvatbaar is voor dat waarvan iemand wordt verdacht. En bij een gehele ontoerekeningsvatbaarheid volgt vaak een TBS-advies.

Minister Schipper heeft intussen een time-outprocedure aangekondigd. Ze heeft plannen voor een wetswijziging waarbij verwarde personen die niet acuut gevaar opleveren drie dagen ter observatie kunnen worden vastgezet. Gedurende deze drie dagen kunnen experts dan deze persoon observeren, informatie inwinnen bij andere instanties en zo beslissen wat deze persoon nodig heeft. Het plan kent ook tegenstanders die van mening zijn dat op deze manier lastige burgers opgesloten kunnen worden en er willekeurige detentie opgelegd kan worden. Beide standpunten snap ik eigenlijk wel.  Allereerst willen we natuurlijk er alles aan doen om te voorkomen dat deze verwarde personen op een zeker moment zo doorslaan dat ze slachtoffers gaan maken. Maar tegelijkertijd is het natuurlijk helemaal niet gezegd dat iedere verwarde persoon op een zeker moment zo de weg kwijt raakt dat hij anderen wat aan zal doen.

Neem nou die Jimi Hendrix bij mij in de wijk. Hij heeft altijd een koptelefoon op of oortjes in en zodra hij stil staat bespeelt hij zeer uitbundig zijn luchtgitaar. Mijn zoon kijkt elke keer weer gefascineerd naar hem maar blijft ook zeker op afstand want een beetje eng vindt hij hem wel. Maar zover ik weet doet deze “artiest” met zijn Hendrix-imitatie echt geen vlieg kwaad... Waar komt dan de grens te liggen en wanneer besluit je iemand drie dagen op te sluiten ter observatie? Benieuwd hoe minister Schipper dat voor ogen heeft…

Kijk en luister Seal - Crazy